Darwins groene tyrannosaurus

Tienduizenden Britten trokken eind negentiende eeuw in september van Londen naar het platteland. Daar plukten ze hop, zodat ze er zelf bier van konden brouwen. Darwin (1809-1882) was net als deze Londenaren gefascineerd door dit gewas, maar vanwege een andere reden. Darwin vroeg zich af hoe hop klimt en hoe het daarbij houvast vindt. Samen met zijn zoon onderzocht de natuurvorser deze vragen. Zij kweekten verschillende soorten hop. Daarbij ontdekten zij dat hop de mogelijkheid heeft om te cirkelen, een sensatie van gevoel heeft en onderscheid maakt tussen boven en beneden. Vader en zoon onderzochten daarna nog vele andere klimplanten en ontdekten als eerste een hormoon in planten.
Wie aan Darwin denkt, denkt automatisch aan de Galapagos eilanden, niet aan deze studie naar de groei van hop. Op de Galapagos deed de bioloog zijn onderzoeken, die uiteindelijk leidden tot zijn wereldschokkende magnum opus ‘The Origin of Species’. Juist in het Darwinjaar staat dit boek in de spotlights, omdat dit boek in 2009 150 jaar bestaat. Ten onrechte, meent Steve Jones. Hij brengt in ‘Darwin’s Island. The Galapagos in the Garden of Engeland’ een ode aan Darwins minder bekende studies. Door de gigantische invloed van ‘The Origin of Species’ zou je volgens Jones ten onrechte vergeten wat Darwin onder meer heeft betekend voor het onderzoek naar klimplanten. Jones is hoogleraar genetica aan University College in Londen en columnist voor de Daily Telegraph.
In zijn inleiding benadrukt Jones dat er maar een eiland was dat de meeste invloed uitoefende op Darwins ontdekkingen: Groot-Brittannië. Na de befaamde reis met de Beagle (1831-1836) Darwin ‘settled in the land of his birth and never
left again: uxorious, paternal and reluctant to leave his extensive garden except on forays to test his theories and, now and again, to search for a better health. […] Great-Britain was the first and last of the forty islands he visited’.
Jones’ boek legt veel nadruk op het onderzoek van Darwin naar een van zijn grootste liefdes: vleesetende planten. Dat hoofdstuk heet treffend ‘The Green Tyrannosaurus’. Darwin beschreef beeldend en minutieus hoe deze vleeseters te werk gingen. Zoals de ‘Venus flytrap’. ‘Darwin himself considered the creature to be ‘one of the most wonderful in the world’. Its trap closed on it’s pray with spines that interlocked like the teeth of a rat-trap, rather than gluing them to its leaves.’ Ook een andere groene tyrannosaurus fascineerde Darwin mateloos: een plant die insecten verleidt met valse nectar.
Geneticus Jones richt zich daarnaast op Darwins onderzoek naar wormen, emoties en de zeepok. Jones heeft veel aandacht voor de huidige stand van de wetenschap en doorvlecht zijn boek met beeldende anekdotes. Darwin deed bijvoorbeeld vergelijkend onderzoek naar emoties bij apen en mensen. De bioloog bracht daarvoor vele uren door in de London Zoo. ‘I tickled the nose of a chimpanzee with a straw, and as it crumpled up its face, slight vertical furrows appeared between the eyebrows’, schrijft Darwin. Terwijl de bioloog werkte aan een studie naar wormen bezocht hij met zijn familie Stonehenge. Daar groef hij rond de stenen en constateerde dat ze soms wel centimeters in de grond waren gezakt door toedoen van wormen. Dit soort veldwerk typeert de bioloog. Jones laat daarmee Darwins onverstoorbare nieuwsgierigheid zien.
Jones toont aan hoe voortreffelijk en diepgaand de vele studies waren van Darwin. Hij overtuigt de lezer ervan dat wat de bioloog naast de ‘The Origin of Species’ publiceerde, zeer de moeite waard is. Het enthousiasme en de onderhoudende schrijfstijl van de geneticus werken aanstekelijk en nodigen uit tot het (her)lezen van de minder bekende werken van Darwin. Maar hij heeft mij er niet geheel van overtuigd dat deze studies onterecht in de schaduw staan van zijn onbetwiste meesterwerken ‘The Origin of Species’ en ‘The Voyage of the Beagle’. Daarin heeft Darwin meer oog voor de grote lijn en gaat hij stilistisch nog verfijnder te werk dan in zijn kleinere zeer lezenswaardige studies. 

Steve Jones, ‘Darwin’s Island. The Galapagos in the Garden of England’, Little, Brown, 307 p., 17,95 euro.

Managementassistent

Bibliotheek TU Delft

19 uur

Schaal 7

Inl.: mw. D. Hoevers, tst. 85656