Margriet-feminisme

Betekent deze tevredenheid dat het goed gaat met de emancipatie van de Nederlandse vrouw?

Het aandeel vrouwelijke hoogleraren op de Nederlandse universiteiten is nog altijd schrikbarend laag: iets meer dan negen procent. Bij de promovendi valt het aandeel vrouwen nog mee, ongeveer veertig procent, maar des te hoger in de hiërarchie, des te minder vrouwen er te bekennen zijn. In andere sectoren is het eigenlijk niet veel anders.

Is dat een probleem? Een populaire invulling van het begrip emancipatie tegenwoordig luidt: “zelf kunnen kiezen hoe je je leven invult”. Als de Nederlandse vrouw haar leven een 7,8 geeft dan moeten we het misschien niet erg vinden dat haar maatschappelijke invloed zich momenteel vooral doet gelden door het opvoeden van de kinderen en niet door macht uit te oefenen op sleutelposities in de samenleving. Ze lijkt er zelf in elk geval weinig onder te lijden.

Echter, eigen keuze is altijd maar tot op zekere hoogte een eigen keuze. Keuzemogelijkheden worden gestructureerd en vormgegeven in een sociale omgeving. De sociale omgeving biedt bijvoorbeeld rolmodellen, onuitgesproken verwachtingen en ingesleten gedragspatronen.

Uit onderzoek van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren blijkt dat wervings- en selectiebeleid een van de grootste struikelblokken vormt voor de doorstroming van vrouwen naar hogere functies. Zo worden kandidaten vaak uit het netwerk van de sollicitatiecommissie gehaald en is de officiële sollicitatieprocedure, als deze er al is, uit een farce. De hogere regionen in bijna elke sector van de samenleving worden gedomineerd door netwerken die bestaan uit mannen: ouwe jongens krentenbrood. Vrouwen maken geen deel uit van deze netwerken. Zo houdt het glazen plafond zichzelf in stand.

Verder wordt de typische vrouwelijke stijl van zichzelf presenteren doorgaans uitgelegd als onzeker. Desgevraagd zal een vrouw naar waarheid antwoorden dat ze niet zeker weet of ze een bepaald probleem op zal kunnen lossen. Dat is namelijk afhankelijk van verschillende factoren en een vrouw wil haar eigen rol in complexe problematiek niet overschatten. Een man zal simpelweg beweren dat hij een bepaald probleem natuurlijk op zal kunnen lossen. Dat maakt indruk op de sollicitatiecommissie, bescheidenheid en realisme niet.

Als de zaken er zo voor staan, dan is het voor de individuele vrouw niet interessant om een hoge functie te ambiëren. De hele tijd vechten tegen de gevestigde orde, en dan moet die vent thuis ook nog eens meewerken. Het is al zwaar genoeg. En eerlijk is eerlijk: op stap gaan met vriendinnen en je uitleven in hobby’s is best een 7,8 waard.

Dat een dergelijke levensinvulling het meest aantrekkelijk is voor de meeste vrouwen, is maatschappelijk gezien een gemiste kans. Zulke keuzevrijheid is niet meer dan Margriet-feminisme. Als vrouwen ondervertegenwoordigd blijven op belangrijke posities in de samenleving, blijven hun gezichtspunten en belangen ook ondervertegenwoordigd. Dat is niet alleen onrechtvaardig, maar ook een verspilling van sociaal, intellectueel en creatief kapitaal. Aan de universiteiten de uitdaging om zichzelf en de ingesleten sociale patronen onder de loep te nemen en ervoor te zorgen dat vrouwen hoogleraarschap een 8 geven: aantrekkelijker dan dat leuke, sociaal geaccepteerde Margriet-bestaan.

Lotte Asveld is promovenda bij de sectie filosofie van de faculteit Techniek, Bestuur en Management.

Uit de enquête die Margriet en Opzij gezamenlijk onder hun lezerspubliek hielden, blijkt dat Nederlandse vrouwen hun leven gemiddeld een 7,8 geven. Betekent deze tevredenheid dat het goed gaat met de emancipatie van de Nederlandse vrouw?

Het aandeel vrouwelijke hoogleraren op de Nederlandse universiteiten is nog altijd schrikbarend laag: iets meer dan negen procent. Bij de promovendi valt het aandeel vrouwen nog mee, ongeveer veertig procent, maar des te hoger in de hiërarchie, des te minder vrouwen er te bekennen zijn. In andere sectoren is het eigenlijk niet veel anders.

Is dat een probleem? Een populaire invulling van het begrip emancipatie tegenwoordig luidt: “zelf kunnen kiezen hoe je je leven invult”. Als de Nederlandse vrouw haar leven een 7,8 geeft dan moeten we het misschien niet erg vinden dat haar maatschappelijke invloed zich momenteel vooral doet gelden door het opvoeden van de kinderen en niet door macht uit te oefenen op sleutelposities in de samenleving. Ze lijkt er zelf in elk geval weinig onder te lijden.

Echter, eigen keuze is altijd maar tot op zekere hoogte een eigen keuze. Keuzemogelijkheden worden gestructureerd en vormgegeven in een sociale omgeving. De sociale omgeving biedt bijvoorbeeld rolmodellen, onuitgesproken verwachtingen en ingesleten gedragspatronen.

Uit onderzoek van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren blijkt dat wervings- en selectiebeleid een van de grootste struikelblokken vormt voor de doorstroming van vrouwen naar hogere functies. Zo worden kandidaten vaak uit het netwerk van de sollicitatiecommissie gehaald en is de officiële sollicitatieprocedure, als deze er al is, uit een farce. De hogere regionen in bijna elke sector van de samenleving worden gedomineerd door netwerken die bestaan uit mannen: ouwe jongens krentenbrood. Vrouwen maken geen deel uit van deze netwerken. Zo houdt het glazen plafond zichzelf in stand.

Verder wordt de typische vrouwelijke stijl van zichzelf presenteren doorgaans uitgelegd als onzeker. Desgevraagd zal een vrouw naar waarheid antwoorden dat ze niet zeker weet of ze een bepaald probleem op zal kunnen lossen. Dat is namelijk afhankelijk van verschillende factoren en een vrouw wil haar eigen rol in complexe problematiek niet overschatten. Een man zal simpelweg beweren dat hij een bepaald probleem natuurlijk op zal kunnen lossen. Dat maakt indruk op de sollicitatiecommissie, bescheidenheid en realisme niet.

Als de zaken er zo voor staan, dan is het voor de individuele vrouw niet interessant om een hoge functie te ambiëren. De hele tijd vechten tegen de gevestigde orde, en dan moet die vent thuis ook nog eens meewerken. Het is al zwaar genoeg. En eerlijk is eerlijk: op stap gaan met vriendinnen en je uitleven in hobby’s is best een 7,8 waard.

Dat een dergelijke levensinvulling het meest aantrekkelijk is voor de meeste vrouwen, is maatschappelijk gezien een gemiste kans. Zulke keuzevrijheid is niet meer dan Margriet-feminisme. Als vrouwen ondervertegenwoordigd blijven op belangrijke posities in de samenleving, blijven hun gezichtspunten en belangen ook ondervertegenwoordigd. Dat is niet alleen onrechtvaardig, maar ook een verspilling van sociaal, intellectueel en creatief kapitaal. Aan de universiteiten de uitdaging om zichzelf en de ingesleten sociale patronen onder de loep te nemen en ervoor te zorgen dat vrouwen hoogleraarschap een 8 geven: aantrekkelijker dan dat leuke, sociaal geaccepteerde Margriet-bestaan.

Lotte Asveld is promovenda bij de sectie filosofie van de faculteit Techniek, Bestuur en Management.