Heb je pech, is de praatpaal weg

De eerste telefoonpalen werden in 1955 op de Afsluitdijk geplaatst, maar dit waren niet de praatpalen zoals we die nu kennen. De eerste test-praatpalen verschenen in 1960 langs de A13 tussen Den Haag en Rotterdam, precies langs Delft dus. Het wegenwachtstation, een soort garage met kantoor, stond bij de Pauwmolen (die nu weg is). “De Wegenwacht patrouilleerde toen nog langs de snelweg”, vertelt Markus van Tol, woordvoerder bij de ANWB. “Na plaatsing van de praatpalen hoefde dat minder vaak.” Het duurde tien jaar voordat er in 1970 een landelijk praatpalennetwerk kwam.

‘Supersimpel en goed’ Delfts ontwerp

De eerste praatpaal was een vierkante paal, ontworpen in Duitsland. Rond 1965 plaatste de ANWB achttien praatpalen op de Oosterscheldebrug die de naam ‘Kletskop’ kregen vanwege hun ronde vorm. Vanaf 1970 werd een door Philips ontwikkeld ontwerp gebruikt. Deze had al de twee bekende ‘flappen’.

In de jaren negentig ontwierp de Delftse IO-student Chrétien Gerrits voor zijn afstuderen de iconische praatpaal. “Ik wilde een afstudeeronderzoek in de openbare ruimte doen”, herinnert Gerrits zich. “Rijkswaterstaat en KPN gaven me deze opdracht. Ik had niet verwacht dat ze hem in productie zouden nemen en door heel Nederland zouden komen.”

Het ontwerp lijkt op zijn voorganger. “Dat was ook de bedoeling, hij was prachtig”, aldus Gerrits. “Toch is hij compleet anders qua werking en bouw. De oude was te hoog, waardoor niet iedereen erbij kon. De luidsprekers zitten in het centrale gedeelte, zodat ze het geluid naar de schelpen sturen. Hij was zeventig procent goedkoper dan zijn voorganger en recyclebaar gemaakt, nog voordat daar iemand mee bezig was. Het is een supersimpel en supergoed ontwerp.”

Nooduitgang van de snelweg

Dat de palen weggaan, vindt Gerrits onverstandig. “Het is vijf jaar te vroeg. Niet iedereen heeft een opgeladen telefoon in de auto. Een snelweg is afgesloten door sloten of hekken, om te voorkomen dat iemand op de snelweg komt. Maar er kan dus ook niemand van de snelweg af. Ik voorzie grote problemen, zoals zwaaiende mensen op de vluchtstrook, wat een kettingreactie in het toch al drukke verkeer veroorzaakt. De redenatie dat een praatpaal niet genoeg wordt gebruikt, gaat niet op. Vergelijk het met een nooduitgang van een gebouw. Die wordt ook niet altijd gebruikt, maar het is toch fijn dat hij er is.”

De ANWB ziet dat anders. “De praatpalen worden zo’n driehonderd keer per maand gebruikt, dat is een fractie van het totaal aantal telefoontjes wat we krijgen”, aldus Van Tol. “Het is een enorm verouderd systeem dat al zestig jaar bestaat en aan vervanging toe is. Het is niet meer betrouwbaar. We krijgen wel eens spookmeldingen van palen, dat er continu gebeld wordt terwijl er niemand bij staat.”

Hergebruiken die paal

En daarom moeten de palen weg, concludeerde minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu in oktober 2014. Rijkswaterstaat, de eigenaar van de palen, besteedde de opdracht uit aan Van Doorn Geldermalsen, zusterbedrijf van Ecoleon. Ecoleon is nu op zoek naar manieren om 3300 palen te hergebruiken. Op de website hetverhaalvandepraatpaal.nl kunnen mensen ideeën inzenden. “Daarnaast hebben we zelf al een heleboel ideeën bedacht”, vertelt Simone Thoolen van Ecoleon. “Een oplaadpaal, een muziekpaal of informatiezuil voor evenementen. Als ik door mijn wimpers kijk, zie ik er een een grote tandenborstel in, schaakstukken, of iets dat je in de Efteling zou kunnen tegenkomen.” Waarom dan die website? “We zoeken iets waar we een grote oplage mee kunnen halen, zodat we de ontwikkelingskosten eruit halen.”

Voor de laatste keer opgehaald

Sommige palen worden aan musea geschonken of worden verkocht. Geïnteresseerden kunnen zich via de website opgeven. “Het weghalen is een klus, want de palen zijn onder de grond net zo groot als boven de grond, zodat ze niet omwaaien.” Ecoleon wil alle palen voorzien van een QR-code, zodat bekend is waar welke paal heeft gestaan. Rond 1 oktober hopen zij alle palen te hebben opgehaald.

Tussen 1 juli en 1 oktober staan er palen langs de weg die het niet doen. Er komt een zak over de palen, ontworpen door een industrieel ontwerper, Lisanne Addink-Dölle. Na haar afstuderen in 2010 startte zij haar eigen bedrijf VerdraaidGoed, dat veel upcycle-werk doet. “De hoezen zijn gemaakt van oude spandoeken en etalagedoeken.”

hetverhaalvandepraatpaal.nl

Roos van Tongeren / Redacteur