In het hoofd van Hugo

Het vervaarlijk krakende deksel sluit zich. Opgesloten in een grote boekenkist ontsnapte Hugo de Groot ooit uit slot Loevestein. De bezoeker ondervindt deze legendarische vlucht aan den lijve in de installatie ‘De kist’ van toverlantaarnspecialist Henk Kranenburg. Wanneer het deksel boven de hoofden van de bezoekers sluit, ontstaan kleurige, ronde en kartelige vormen, die door elkaar heen draaien op de zijkant van de kist.

“Bij de installatie ‘De Kist’ zit je als het ware in het hoofd van Hugo de Groot”, zegt Ellen Fernhout, coördinator van de tentoonstelling. “Je ziet de wereld door zijn ogen.” Het eerste beeld in de installatie is ‘Zicht op Delft’ van Johannes Vermeer. Een verwijzing naar de geboortestad van De Groot. Ook de zeilwagen van Simon Stevin passeert de revue. De Groot was er bij toen de spectaculaire uitvinding over het strand van Scheveningen roetsjte. Nu rijdt de wagen in 360 graden om de bezoeker heen. De laatste beelden van de installatie gaan over het dramatische scheepsongeluk, dat het einde van het leven van De Groot inluidde. De golven klotsen om de bezoeker heen.

Met ‘De Kist’ begint de manifestatie ‘Grotius’ van de Haagse Kunstkring. Kunstenaars vieren op de valreep dat Hugo de Groots meesterwerk ‘Mare Liberum’ (1609) vierhonderd jaar geleden het levenslicht zag. “Dat boek is de bakermat van het internationale recht”, stelt Fernhout. In ‘Mare Liberum’ pleit De Groot voor de vrije toegang tot de zee en vrijhandel. “Wij vroegen kunstenaars om werken over ‘recht en onrecht’ te maken. Van de twintig werken hebben wij er tien geselecteerd.”

Niet alle kunstwerken zijn, zoals ‘De Kist’, direct te herleiden tot het leven van de Delftenaar. “Dat hebben we bewust gedaan. Anders wordt de kunst al gauw illustratief. Dan schildert iemand bijvoorbeeld een boekenkist. Dat is inhoudelijk niet interessant. We kozen voor een abstract thema om kunstenaars te dwingen over het anekdotische heen te stappen.”
Daarom is er een aantal schilderijen te zien die ogenschijnlijk niets met De Groot te maken hebben. Zoals schilderijen van kindsoldaten. Een donkere jongen houdt een taart vast waarop ‘happy birthday’ staat. Een schattig beeld. Maar dat wordt al snel dreigend als ook het geweer om zijn schouder zichtbaar wordt.

Ook het industriële kunstwerk van Peter van Loon valt op. Hij maakte een prachtige weegschaal van betonstaal. Aan de ene kant staan legerpoppetjes, aan de andere kant ligt de universele Verklaring van de Rechten van de Mens. De balans is weg, de weegschaal hangt over naar de legerpoppetjes. Onder het touw waar de schaal met de verklaring aanhangt, ligt een schaar met de tekst: ‘bij de geringste twijfel knippen’. Het betonstaal is roestig en ruw aan de kant van de militairen en mooi afgewerkt aan de andere kant. Kunstenaar Van Loon laat treffend zien hoe politici de Verklaring gebruiken om oorlogen te beginnen.
Op twee donderdagen is een toneelstuk te zien over het leven van Hugo de Groot. Vier acteurs leiden in evenveel scènes, onder regie van Rob Scholten, bezoekers kriskras door de tentoonstellingsruimten. Een lofzang op De Groot is het niet. De acteurs staan vaak lijnrecht tegenover elkaar. De dienstmeid schept bijvoorbeeld op dat De Groot tijdens zijn spectaculaire ontsnapping werd toegejuicht door een uitzinnige menigte. Een andere snoert haar de mond en zegt dat ze hem juist uitscholden. Een treffend voorbeeld van de veelzijdige manier waarop de Kunstkring het turbulente leven van De Groot eert.

‘Grotius’, 24 november tot en met 7 december in de Haagse Kunstkring, Denneweg 64 in Den Haag. De theatervoorstelling is te zien op 26 november en 3 december om 20.00 en 21.30 uur.

www.haagsekunstkring.nl

De term Green New Deal werd midden vorig jaar geïntroduceerd door de Britse denktank New Economics Forum als strategie om de drievoudige bedreiging van kredietcrisis, klimaatcrisis en de naderende oliecrisis het hoofd te bieden door overheidsinvesteringen in energiebesparing en stimulering van duurzame energie. President Obama maakte het tot een speerpunt van zijn beleid en stelde investeringen van tientallen miljarden dollars in het vooruitzicht.
Ook in Nederland klinkt de term steeds vaker. Femke Halsema (GroenLinks) bracht het afgelopen december ter sprake bij een debat over de kredietcrisis. En afgelopen woensdag besprak PvdA-fractievoorzitter Mariëtte Hamer het plan in de aula van de TU Delft met vertegenwoordigers van Nuon, FNV, TU, projectontwikkelaarsvereniging Neprom en het groene energieconcern Econcern.
De focus van groene overheidsinvesteringen lijkt zich te richten op gebouwen. Het nationale energieverbruik is in ongeveer gelijke delen verdeeld over transport, industrie en gebouwen. Woningen nemen daarvan tweederde voor hun rekening en scholen, overheidsgebouwen en kantoren een derde. Energieverbruik door woningen omvat dus ongeveer twintig procent van het nationale energiebudget en is daarmee een factor van betekenis. Omdat jaarlijks slechts een procent van de bestaande voorraad huizen bijgebouwd wordt, ligt de grootste winst in bestaande woningen.
In Cambridge, Massachusetts, de vestigingsplaats van het MIT, werd in 2007 een campagne gestart waar Nederland een voorbeeld aan kan nemen. De gemeente stelde een op maat gesneden energiebesparingsprogramma van zeventig miljoen dollar ter beschikking – omgerekend zou dat voor heel Nederland dertien miljard euro zijn. Energieconsulenten gaan in een zeven jaar durend programma van deur tot deur om de grootste energieverspillingen in kaart te brengen. Huiseigenaren krijgen leningen met lage rente (of zelfs rentevrij) aangeboden om maatregelen te treffen, variërend van vervanging van gloeilampen door spaarlampen tot dakisolaties en efficiëntere verwarming- en koelingsystemen. Met 23 duizend gebouwen is er per huis gemiddeld drieduizend dollar ter beschikking. Het geld wordt ter beschikking gesteld door een investeringsbank. De gemeente hoopt ook op een bijdrage van het plaatselijke elektriciteitsbedrijf omdat de beoogde tien procent reductie in stroomafname investeringen in extra centrales voorkomt.
Investeringen in energiebesparende maatregelen verdienen zichzelf terug. De Boston Globe noemt het voorbeeld van iemand die 1.100 dollar investeert in isolatie en een betere airconditioner en daarmee 250 dollar per jaar bespaart op zijn energierekening. Afhankelijk van de maatregel is de terugverdientijd vijf tot tien jaar. Aanvankelijk ontvangt iemand een derde van de energiebesparing zelf totdat de lening is afbetaald, daarna is de hele (energie)winst voor hem.
Dat investeren in duurzame energie banen oplevert is de afgelopen jaren in Duitsland bewezen, waar het zogenaamde Erneuerbare Energien Gesetz met subsidies op groene stroom een indrukwekkende groene sector heeft doen opbloeien. Volgens een rapport van de Deutsche Bank leveren investeringen in duurzame energie twee tot vier maal meer banen op dan in andere sectoren. In totaal zijn er 200 duizend nieuwe banen bijgekomen, schat het Duitse ministerie van milieu.
Wat staat Nederland, dat inmiddels internationaal wordt aangesproken op ontoereikende actie om zijn klimaatambities waar te maken, nog in de weg om een Green Deal te beginnen? Minister Bos zou de semi-genationaliseerde banken kunnen dwingen om duurzame leningen te verstrekken. Daarmee kunnen mensen aan de slag om woningen te isoleren, kozijnen te vervangen of wat maar nodig is. Bouwvakkers die afvloeien vanwege afgeblazen nieuwbouwprojecten kunnen weer aan het werk, en de CO2-emissie daalt.
Ook ligt er een mooie taak voor de TU Delft: onderzoekinstituut OTB en de faculteit Bouwkunde zijn al gestart met hun onderzoeksprogramma Woningkwaliteit 2020. Daarnaast kunnen we – op praktisch niveau – studenten bijscholen tot energieconsulent om, in navolging van Cambridge, van deur tot deur te gaan.
Het is tijd voor keuzes: gaan we met geleend geld de oude economie reanimeren, of investeren we in isolatie van woningen, windparken, aardwarmte, ov-infrastructuur en andere zaken die helpen ons land op een meer duurzame koers te krijgen?

Ir. Jos Wassink is wetenschapsredacteur van Delta/Delft Integraal en auteur van het boek ‘Energierevolutie (Veen Magazines, 2007)