Kilo’s verwarring bij ‘The Age of Standards’

Tot 1 maart 2019 is de tentoonstelling, samengesteld door TU Delft Library, Van Swinden Laboratorium en onderzoekers van verschillende faculteiten, in de Aula te zien. The Age of Standards, zoals de expositie heet, blikt terug op de uitvinding en invoering van het metriek systeem en de opleiding van ijkers aan de Delftse Koninklijke Akademie en de Polytechnische School (voorlopers van de TU).

Tegenwoordig is het gebruik van standaarden vanzelfsprekend, maar dit was vroeg heel anders. Voor 1820 had bijna elke Nederlandse streek eigen maten en gewichten gebaseerd op lokale gebruiken en standaarden. Zo symboliseerden in de stadsmuur geslagen pinnen bijvoorbeeld een bepaalde eenheid. Toen in de achttiende eeuw de handel groeide, nam in wetenschappelijke en technische kringen de behoefte aan normalisatie van meeteenheden toe. Naar aanleiding hiervan vond in 1799 in Frankrijk de definitieve vaststelling van het metriek stelsel plaats, dat in Nederland op 1 januari 1820 werd ingevoerd.

Naast bijzondere meetinstrumenten vertelt de expositie ook sprekende verhalen over standaarden. Een opvallende anekdote gaat over de geschiedenis van trainrails. Rond 1824 bouwde  George Stephenson in Engeland de eerste spoorlijnen. Deze waren 1435 milimeter breed en zijn nu bekend als ‘normaalspoor’. De eigenwijze Isambard Kingdom Brunel, week van dit type spoor af en besloot rails aan te leggen met een breedte van 2140 milimeter. Op zijn ‘breedtespoor’ haalden treinen namelijk hogere snelheden. Ondanks dit gegeven kozen de Engelsen uiteindelijk voor de smallere rails van Stephenson, puur omdat ‘er al meer normaalspoor was aangelegd’. Dit toont dat de gekozen standaard soms niet altijd de beste is.

De zuidzijde van de tentoonstelling.

Terug naar de kilogram, de laatste meeteenheid die een complete make-over krijgt. De eenheid is nu nog gebaseerd op een fysiek prototype uit 1889 dat wordt bewaard in een kluis in Parijs, maar zal op 20 mei 2019 vervangen worden door de Kibble-balans. Een extreem accurate weegschaal, uitgevonden in de jaren zeventig, waarin een testmassa naar beneden getrokken wordt door zwaartekracht.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling organiseert de Library op 24 januari 2019 een symposium. Op deze dag wordt ook een kleinere expositie geopend in de Library over standaarden en bouwmaterialen, samengesteld door studenten van het Berlage (Faculteit Bouwkunde). Registeren voor het symposium kan via deze link.

Tentoonstelling The Age of Standards:

• 29 november 2018 tot 1 maart 2019
• Aula, Foyer 1^e verdieping
• Vrij toegankelijk