Kunnen we vliegen zonder schaamte?

Het onderwerp vliegschaamte leeft, zo bleek woensdagavond in een vol café van theater De Veste. Zo’n honderd mensen waren afgekomen op een nieuwe editie van Professoren in de Theaterarena.  Daar hoorden ze prof.dr. Henri Werij, decaan van de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek, vertellen dat 2 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot komt van de luchtvaart. Dat percentage zal toenemen als we niets doen, aldus de decaan. De wereldbevolking groeit immers en de welvaart stijgt. “Elke vijftien jaar verdubbelt het aantal afgelegde kilometers. Nu zitten we al op meer dan vijfduizend miljard kilometers per jaar: duizendmaal de afstand naar Pluto. Tegen een lage prijs, met kisten die al superefficiënt zijn.”

Voordat de consument en zijn eventuele schaamte aan bod kwamen, schetste Werij wat de techniek nog kan doen. Het gewicht, de weerstand en het brandstofverbruik van vliegtuigen verlagen, bijvoorbeeld, routes efficiënter maken en alternatieve brandstoffen gebruiken. Van accu’s moeten we het in zijn ogen niet hebben. “Die zijn veertig keer zwaarder dan kerosine. Elektrische kleine vliegtuigen kunnen nu nog maar een uurtje vliegen. Zonnecellen op vleugels? Dan heb je wel heel grote vleugels nodig voor weinig lading. Waterstof? Dat heeft ook impact op het klimaat, en opslag is een uitdaging.”

‘Waarom moeten we zoveel vliegen voor ons werk?’ 

Een ander vliegtuigontwerp dan, voordat de consument aan de beurt is? Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek wil dit jaar een zuinig ontwerp in de vorm van een V laten vliegen. Wellicht biedt dat verlichting, maar volgens Werij hebben we al met al toch echt drastische verandering nodig, een ‘clear sky revolutie’. “En het allerbelangrijkste is mindset. Ik hoop dat er wonderen gebeuren, maar ik ben erg pessimistisch.”

^{Een schaalmodel van het V-vormige vliegtuigontwerp van de faculteit. (foto: Connie van Uffelen)}

Verslaafd aan groei

Het probleem is dat we verslaafd zijn aan groei, vertelde techniekfilosoof Dr. Udo Pesch van de faculteit Techniek, Bestuur en Management. “De economie is geënt op groei.” Stort de economie in, beredeneerde Pesch, dan stijgt de werkloosheid en verdwijnt de innovatie, terwijl je volgens hem juist zou moeten herontwerpen.

Groene groei door niet-duurzame brandstoffen te vervangen door biobrandstoffen is wenselijk, maar kent nadelen, aldus Pesch. “Het kan het voedsel van arme mensen betreffen en de biodiversiteit verstoren, omdat je plantages moet aanleggen. Vliegen kan wel veel duurder worden gemaakt.”

Geen keuze

Als individu is dit alles lastig te veranderen, zei Pesch. Hier komt de vliegschaamte om de hoek kijken, maar zijn er alternatieven? “Met de trein naar Rome duurt twee dagen en is duurder. Voor veel reizen heb je geen keuze, bijvoorbeeld voor werk of studie. Denk aan die vijfduizend internationale studenten die in 2018 aan de TU studeerden. Veel komen er uit India, China of Zuid-Amerika. Het gevoel van schaamte is eigenlijk niet terecht: we kunnen niet zo veel doen als individu. ”

‘Het gaat om de enorme afstanden die we afleggen’

Wel een keuze

Dat hoeft alleen niet altijd te gelden voor ieder individu, bleek uit het betoog van prof.dr. Thea Hilhorst, hoogleraar in Humanitaire Hulp en Wederopbouw aan het International Institute of Social Studies van de Erasmus Universiteit. Ze verwees als een van de initiatiefnemers van de klimaatbrief naar het verschil dat je kunt maken bij je universiteit. “Waarom moeten we zo veel vliegen voor ons werk? Aan een conferentie in Cannes wil ik alleen virtueel deelnemen. Waarom zijn we fysiek nodig? Ik wil mensen geen vliegschaamte aanpraten, maar we kunnen verstandig en minder vliegen.”

^{Thea Hilhorst deed als metafoor en ‘powerpoint’ voor een gigantische footprint grote sloffen aan. (Foto: Connie van Uffelen)} 

Langzamer vliegen bleek L&R-decaan Werij ook een optie te vinden. Immers, met minder weerstand heeft een vliegtuig minder brandstof nodig. Alleen, dan kunnen luchtvaartmaatschappijen minder keren per dag vliegen. Wat hij vond van de term vliegschaamte? Hij sprak liever van ‘bewustzijn’. “Het gaat om de enorme afstanden die we afleggen.”