Leuk bedacht: De zandmotor

Maar liefst eenentwintig en een half miljoen kubieke meter zand spoten baggerbedrijven in 2011 tegen de kust aan vlak bij Ter Heijde. Het schiereiland dat zo ontstond, de zandmotor, zou de Delflandse kust de daarop volgende twintig jaar behoeden tegen afkalving door wind, stroming en golfslag. Het zand zou zich immers geleidelijk aan langs de Delflandse kust verspreiden. Dat hoopten de betrokken onderzoekers, waaronder de projectleider, de Delftse hoogleraar waterbouwkunde prof.dr.ir. Marcel Stive, die tevens te boek staat als de geestelijk vader van de zandmotor.

Maar werkt de zandmotor tweeëneenhalf jaar na oplevering ook naar behoren? ‘Hij doet het beter dan we hadden kunnen wensen’, zegt Stive. ‘Jaarlijks geeft hij een miljoen kubieke meter zand af aan de kust. Vierhonderdduizend kuub stroomt naar het zuiden en zeshonderdduizend naar het noorden. Dat was precies de bedoeling.’

‘Het grote plaatje begrijpen wel’, vervolgt Stive. ‘Maar van de details snappen we helemaal niets. Maar dat is juist mooi. Het is onderzoeksmateriaal voor deze jongens.’ Hij wijst naar zijn medewerkers dr.ir. Matthieu de Schipper en dr.ir. Sierd de Vries, die vanaf het eerste uur bij de zandmotor betrokken waren.

“We zien heel grillige patronen”, zegt De Schipper. “De morfologie van de zandmotor verandert continu. Watergeulen ontstaan, slingeren over het eiland en verdwijnen weer. En de dieptes en ondieptes in de branding fluctueren.”

Het valt de onderzoekers op dat golven het makkelijkst zand van het eiland afknibbelen daar waar het strand het steilst is. Stive: “Van te voren hadden we hier niet zo bij stil gestaan, maar de zandmotor geeft een inkijkje in de toekomst. In feite zijn we de zeespiegelstijging tweehonderd jaar vooruit. Als de zeespiegel stijgt, komt het water dichter bij het steile deel van het strand. Daar eet het de kust makkelijk weg. Het effect kunnen we nu onderzoeken met de zandmotor.”

Het onderzoek is inmiddels in een andere financieringsstructuur ingebed. Tot anderhalf jaar geleden maakte het deel uit van het project Building with Nature, gefinancierd door baggerbedrijven, de EU en NWO. Nu maakt het onderdeel uit van project NatureCoast en is STW de belangrijkste financier. De groep onderzoekers is ook uitgebreid. Zo zijn onder meer de Universiteit Twente en de Universiteit Utrecht aangeschoven. Twente richt zich met name op duinvorming en Utrecht doet veel onderzoek naar de zwemveiligheid in de buurt van de zandmotor.

Dit najaar start een grote meetcampagne in samenwerking met diverse Amerikaanse en Britse universiteiten. Zo komen onderzoekers van de universiteit van Miami met een drone waarmee ze de vermenging van waterstromen gaan filmen. Om deze goed zichtbaar te maken wordt er eerst een kleurstof in zee gespoten. De Delftse onderzoeker dr.ir. Ronald Brouwer heeft onlangs ervaring opgedaan met deze techniek in Miami. Hij zal een tweede drone, de drone van de TU, besturen.

Onderzoekers van de universiteit van Southampton doen mee aan het project om meer te leren over stromingen veroorzaakt door zoetwaterafvoer uit rivieren (rivierpluimen), een effect dat bij de zandmotor ook aanwezig is door toedoen van de Rijn.

“Mogelijk doet ook het Vlaamse Waterbouwkundig Laboratorium mee”, zegt De Schipper. “Zij hebben heel mooie apparatuur om stromingen en golven te meten”, verzucht hij.

De Vries doet tijdens de campagne metingen op het eiland zelf. “Tot nu toe onderzocht ik verstuiving met microfoontjes. Elke keer als er een zandkorrel tegen zo’n microfoon aankomt, wordt er een signaal geregistreerd. Het plan is nu om met draadloze sensoren te werken. We gaan akoestische hoogtemeters gebruiken en een soort bekers die zandkorrels tellen wanneer deze erdoorheen waaien.”

Dat er vanuit het buitenland veel interesse is in de zandmotor merkt ook  postdoc dr.ir. Arjen Luijendijk. Hij is net terug uit Lima (Peru) waar hij op uitnodiging van de gemeente kwam praten over een zandmotor voor de kust die mooie zandstranden zou moeten creëren. “We moeten de mogelijkheden nog goed onderzoeken”, zegt hij. “Er is daar helaas weinig zand op de zeebodem. Maar goed, Lima ligt aan een woestijn, dus mogelijk kunnen we daar zand vandaan halen.”