Limburgs gat

Dr.ir. Evert Slob van Civiele Techniek en Geowetenschappen (CiTG) staat er niet van te kijken. “Het probleem in Kerkrade is dat sommige wijken bovenop eeuwenoude kolenmijnen staan”, zegt hij. “Hoe de mijnschachten precies lopen en welke op instorten staan is niet bekend.”

Tien jaar geleden werd zijn hulp al ingeroepen. Toen ontdekte de gemeente een gat vlak onder een parkeerplaats. Aan Slob de taak om met een grondradar meer van zulke gaten op te sporen. Hij zond elektromagnetische golven de grond in. Maar het mocht niet baten. “Aan de hand van de reflectie van de golven kunnen we normaal gesproken een beeld van de ondergrond vormen”, vertelt de geofysicus. “Maar in de bebouwde omgeving is dit ontzettend lastig. Lantaarnpalen en kabels reflecteren ook en zorgen voor een vertekend beeld. Probleem is ook dat de gangen ontzettend diep zitten. Te diep eigenlijk voor deze techniek.”
Geluidsspiegel

Wat is dan de oplossing? “Geluidsgolven”, zegt de onderzoeker. “De overgang van lucht . van de mijnschacht . naar zand werkt als een ‘geluidsspiegel’, die golven weer naar boven stuurt. De grondanalyse met geluidsgolven – ook wel seismiek genoemd – werkt goed, maar is ontzettend duur. Het is arbeidsintensief, je moet veel kostbare metertjes in de grond stoppen en ook de verwerking van de meetgegevens is lastig. Zeker in de bebouwde kom, omdat je daar geluidshinder hebt van het verkeer.”

De hoge kosten waren tien jaar geleden de reden om deze metingen niet te verrichten. “Maar grondverzakkingen zijn weer actueel. Misschien dat nu een ander besluit genomen wordt”, zegt Slob.

Over de vraag wat de directe oorzaak was van de grondverzakking lopen de meningen van Delftse experts uiteen. Een lichte aardbeving, zegt de één. Rottende stutpalen in de schachten als gevolg van hevige regenval, zegt de ander.

De onlangs gepensioneerde ingenieur Michiel Maurenbrecher van CiTG vermoedt dat een schacht is ingestort doordat mijnwerkers vlak over de grens in Duitsland geen water meer uit hun mijnen wegpompen. “Een paar jaar geleden zijn ze hiermee gestopt, omdat het te duur was”, zegt hij. “Als gevolg is ook het grondwater in Limburg gestegen.”

Dat de palen vervolgens wegrotten zou wel kunnen, maar is volgens hem niet de directe oorzaak. Belangrijker zijn volgens hem de drukverschillen die ondergronds ontstaan en het feit dat natte zandlagen gemakkelijker langs elkaar heen schuiven dan droge. Maurenbrecher: “Waterdruk is altijd een beetje de boosdoener voor aardverzakkingen in Limburg.” (TvD)

Dr.ir. Evert Slob van Civiele Techniek en Geowetenschappen (CiTG) staat er niet van te kijken. “Het probleem in Kerkrade is dat sommige wijken bovenop eeuwenoude kolenmijnen staan”, zegt hij. “Hoe de mijnschachten precies lopen en welke op instorten staan is niet bekend.”

Tien jaar geleden werd zijn hulp al ingeroepen. Toen ontdekte de gemeente een gat vlak onder een parkeerplaats. Aan Slob de taak om met een grondradar meer van zulke gaten op te sporen. Hij zond elektromagnetische golven de grond in. Maar het mocht niet baten. “Aan de hand van de reflectie van de golven kunnen we normaal gesproken een beeld van de ondergrond vormen”, vertelt de geofysicus. “Maar in de bebouwde omgeving is dit ontzettend lastig. Lantaarnpalen en kabels reflecteren ook en zorgen voor een vertekend beeld. Probleem is ook dat de gangen ontzettend diep zitten. Te diep eigenlijk voor deze techniek.”
Geluidsspiegel

Wat is dan de oplossing? “Geluidsgolven”, zegt de onderzoeker. “De overgang van lucht . van de mijnschacht . naar zand werkt als een ‘geluidsspiegel’, die golven weer naar boven stuurt. De grondanalyse met geluidsgolven – ook wel seismiek genoemd – werkt goed, maar is ontzettend duur. Het is arbeidsintensief, je moet veel kostbare metertjes in de grond stoppen en ook de verwerking van de meetgegevens is lastig. Zeker in de bebouwde kom, omdat je daar geluidshinder hebt van het verkeer.”

De hoge kosten waren tien jaar geleden de reden om deze metingen niet te verrichten. “Maar grondverzakkingen zijn weer actueel. Misschien dat nu een ander besluit genomen wordt”, zegt Slob.

Over de vraag wat de directe oorzaak was van de grondverzakking lopen de meningen van Delftse experts uiteen. Een lichte aardbeving, zegt de één. Rottende stutpalen in de schachten als gevolg van hevige regenval, zegt de ander.

De onlangs gepensioneerde ingenieur Michiel Maurenbrecher van CiTG vermoedt dat een schacht is ingestort doordat mijnwerkers vlak over de grens in Duitsland geen water meer uit hun mijnen wegpompen. “Een paar jaar geleden zijn ze hiermee gestopt, omdat het te duur was”, zegt hij. “Als gevolg is ook het grondwater in Limburg gestegen.”

Dat de palen vervolgens wegrotten zou wel kunnen, maar is volgens hem niet de directe oorzaak. Belangrijker zijn volgens hem de drukverschillen die ondergronds ontstaan en het feit dat natte zandlagen gemakkelijker langs elkaar heen schuiven dan droge. Maurenbrecher: “Waterdruk is altijd een beetje de boosdoener voor aardverzakkingen in Limburg.” (TvD)