Aleksej Arboezov (1908-1986) geldt als één van de populairste Sovjetrussische toneelschrijvers van zijn tijd. Dat betekent bijna per definitie dat hij zich conformeerde aan de eisen van het socialistisch realisme.
Share
In ‘Herfst in Riga’, dat wordt opgevoerd door theatergroep de Flits, het relaas van de toenadering tussen een geneesheer-directeur van een sanatorium en één van zijn patiënten.
Net zoals in alle andere kunsten in de voormalige Sovjet-Unie ging het theater vanaf het begin van de dertiger jaren gebukt onder een ijzeren regime. Aan de voorafgaande bloeiperiode van experimenteren en vormvernieuwing kwam een abrupt einde. Voortaan werden toneelschrijvers gedwongen een bijdrage te leveren aan de voortgang van de revolutie. In de praktijk betekende dit dat maatschappijkritiek of ‘decadente’ psychologische karakterstudies uit den boze waren.
De eis van het socialistisch realisme leidde ertoe dat het leeuwedeel van de theaterstukken die het licht zagen een bloedeloze inhoud paarden aan een hoog propagandistisch gehalte. De meeste van dergelijke stukken zijn in het westen onbekend. Alleen al daarom valt toe te juichen dat de Flits een stuk van Arboezov op het programma heeft gezet. Het biedt namelijk een kijkje in de Sovjetkeuken van het theater.
Opvallend aan ‘Herfst in Riga’ (1977) is nu juist dat propaganda voor het socialisme bijna volledig ontbreekt. Er zit weliswaar een verwijzing in naar de Grote Vaderlandse Oorlog (WO II) als de hoofdpersonen Rodion Nikolajevitsj en Lidia Vasiljevna een erebegraafplaats bezoeken, maar dat is functioneel omdat haar zoon en zijn echtgenote beiden in de oorlog zijn gesneuveld.
Geneesheer-directeur Nikolajevitsj en patiënte Vasiljevna gaan hierdoor getekend door het leven. Bovendien zijn ze allebei alleenstaand, want de echtgenoot van Vasiljevna, een clown in het circus, heeft haar in de steek gelaten voor een ander. Desondanks proberen ze hoog te houden dat ze er niet onder lijden. Sterker nog, alle twee simuleren ze dat ze getrouwd zijn. Gaandeweg het stuk wordt echter duidelijk dat ze een groot gemis voelen.
De toenadering tussen de geneesheer-directeur en zijn patiënte verloopt allesbehalve vlotjes. Hij verwijt hàar dat ze met haar nadrukkelijke aanwezigheid (ze houdt van zingen) de rust van de andere patiënten verstoort. Op haar beurt verwijt zij hèm dat hij zo wrevelig en bars tegen haar doet. In eerste instantie ziet het er dan ook geenszins naar uit dat het tweetal nader tot elkaar komt.
De dialoog tussen Nikolajevitsj en Vasiljevna bestaat bijna in zijn geheel uit korte strofen. Er wordt voortdurend naar een conflict toegewerkt die echter nooit echt hoog oploopt. Daarna is er meestal weer sprake van verzoening en toenadering. Als een golfbeweging kabbelt het stuk naar het verrassende einde.
Aan Julika Sommerhalder komt de eer toe dat ze hoofdrolspelers Edith van der Linden en Cees Krijgsman perfect geregisseerd heeft als een duo dat volledig aan elkaar gewaagd is. Edith van der Linden is een overtuigende Russische dame in de herfst van haar leven, zelfbewust aan de buitenkant maar kwetsbaar van binnen. Cees Krijgsman speelt met verve een beminnelijke geneesheer die schijnbaar geniet van de eenvoudige dingen van het leven maar ondertussen worstelt met zijn verleden. Als beiden hun schilden hebben afgelegd en naakt tegenover elkaar staan kunnen ze elkaar eindelijk recht in de ogen kijken. (M.v.d.L.)
‘Herfst in Riga’ wordt nog t/m zaterdag 20 mei opgevoerd in het Microtheater. Voor data en aanvangstijden zie agenda.
Aleksej Arboezov (1908-1986) geldt als één van de populairste Sovjetrussische toneelschrijvers van zijn tijd. Dat betekent bijna per definitie dat hij zich conformeerde aan de eisen van het socialistisch realisme. In ‘Herfst in Riga’, dat wordt opgevoerd door theatergroep de Flits, het relaas van de toenadering tussen een geneesheer-directeur van een sanatorium en één van zijn patiënten.
Net zoals in alle andere kunsten in de voormalige Sovjet-Unie ging het theater vanaf het begin van de dertiger jaren gebukt onder een ijzeren regime. Aan de voorafgaande bloeiperiode van experimenteren en vormvernieuwing kwam een abrupt einde. Voortaan werden toneelschrijvers gedwongen een bijdrage te leveren aan de voortgang van de revolutie. In de praktijk betekende dit dat maatschappijkritiek of ‘decadente’ psychologische karakterstudies uit den boze waren.
De eis van het socialistisch realisme leidde ertoe dat het leeuwedeel van de theaterstukken die het licht zagen een bloedeloze inhoud paarden aan een hoog propagandistisch gehalte. De meeste van dergelijke stukken zijn in het westen onbekend. Alleen al daarom valt toe te juichen dat de Flits een stuk van Arboezov op het programma heeft gezet. Het biedt namelijk een kijkje in de Sovjetkeuken van het theater.
Opvallend aan ‘Herfst in Riga’ (1977) is nu juist dat propaganda voor het socialisme bijna volledig ontbreekt. Er zit weliswaar een verwijzing in naar de Grote Vaderlandse Oorlog (WO II) als de hoofdpersonen Rodion Nikolajevitsj en Lidia Vasiljevna een erebegraafplaats bezoeken, maar dat is functioneel omdat haar zoon en zijn echtgenote beiden in de oorlog zijn gesneuveld.
Geneesheer-directeur Nikolajevitsj en patiënte Vasiljevna gaan hierdoor getekend door het leven. Bovendien zijn ze allebei alleenstaand, want de echtgenoot van Vasiljevna, een clown in het circus, heeft haar in de steek gelaten voor een ander. Desondanks proberen ze hoog te houden dat ze er niet onder lijden. Sterker nog, alle twee simuleren ze dat ze getrouwd zijn. Gaandeweg het stuk wordt echter duidelijk dat ze een groot gemis voelen.
De toenadering tussen de geneesheer-directeur en zijn patiënte verloopt allesbehalve vlotjes. Hij verwijt hàar dat ze met haar nadrukkelijke aanwezigheid (ze houdt van zingen) de rust van de andere patiënten verstoort. Op haar beurt verwijt zij hèm dat hij zo wrevelig en bars tegen haar doet. In eerste instantie ziet het er dan ook geenszins naar uit dat het tweetal nader tot elkaar komt.
De dialoog tussen Nikolajevitsj en Vasiljevna bestaat bijna in zijn geheel uit korte strofen. Er wordt voortdurend naar een conflict toegewerkt die echter nooit echt hoog oploopt. Daarna is er meestal weer sprake van verzoening en toenadering. Als een golfbeweging kabbelt het stuk naar het verrassende einde.
Aan Julika Sommerhalder komt de eer toe dat ze hoofdrolspelers Edith van der Linden en Cees Krijgsman perfect geregisseerd heeft als een duo dat volledig aan elkaar gewaagd is. Edith van der Linden is een overtuigende Russische dame in de herfst van haar leven, zelfbewust aan de buitenkant maar kwetsbaar van binnen. Cees Krijgsman speelt met verve een beminnelijke geneesheer die schijnbaar geniet van de eenvoudige dingen van het leven maar ondertussen worstelt met zijn verleden. Als beiden hun schilden hebben afgelegd en naakt tegenover elkaar staan kunnen ze elkaar eindelijk recht in de ogen kijken. (M.v.d.L.)
‘Herfst in Riga’ wordt nog t/m zaterdag 20 mei opgevoerd in het Microtheater. Voor data en aanvangstijden zie agenda.
Comments are closed.