Wil je een vergeetpil? Je brein manipuleren? Je zelfbeeld veranderen? Het kwam gisteravond allemaal aan de orde bij De Volmaakte Mens bijeenkomst tijdens het cultureel culinair evenement Chaos aan de Schie.
In de zesdelige VPRO-serie De Volmaakte Mens ging schrijver en columnist Bas Heijne in gesprek met topwetenschappers in de hoop een antwoord te vinden op de vraag: wat is de mens? Tijdens een bijeenkomst van Studium Generale en Lijm & Cultuur werd er nagepraat over de aflevering ‘Sleutelen aan de ziel’.
Over de ‘vergeetpil’ propranolol bijvoorbeeld, waarmee een vrouw van haar angsten was verlost na een gewapende overval. Niemand stak zijn hand op na de vraag wie er naar de apotheek zou willen voor deze pil die het autonome zenuwstelsel dempt.
Liever een onthoudpil, dan? “Er zijn best wat studenten die pillen gebruiken”, zei een student, “maar ik ben er op tegen anders kun je op gegeven moment niet meer studeren zonder.” De mens vergeet zelf veel te kunnen oplossen, zei een vrouw die zichzelf voorstelde als spiritueel leraar. “Die pil is een stunt van de farmaceutische industrie.”
De Deense neurobioloog Lone Frank zei in een tv-fragment haar DNA te willen ontcijferen om haar leven te kunnen verbeteren. Met kennis over ons biologisch systeem zou het makkelijker zijn meer aan onszelf te doen. Een enkele student in de tropisch warme zaal wilde ook wel zijn DNA ontrafelen, omdat hij dan zou weten wat zijn talenten zijn. Maar wat als je dan weet dat je vroegtijdig doodgaat? “Dan zou ik kijken of ik dat kon voorkomen.”
Een ander zag juist een gevaar in ‘te veel weten’ over biologische processen. Hij zei als student natuurkunde gewend te zijn modellen te maken en te denken in termen van oorzaak en gevolg. “We moeten niet al te veel weten. Termen als liefde worden daarmee veel minder belangrijk. Je kunt verliefd zijn op een meisje en later op een ander verliefd worden met als excuus: ‘sorry, het zijn de stofjes in mijn hoofd’.”
De Deense meende aan de andere kant dat er geen ‘ziel’ of ‘essentieel zelf’ is: je bent je brein. Dat riep gisteren de vraag op wat je ‘ziel’ dan is. Zowel klinisch neuropsycholoog John Molenaar als psychiater Thomas Niers had er geen antwoord op. Volgens Molenaar is het maar ten dele waar dat wij ons brein zijn: het wordt volgens hem bepaald door wat je in je leven tegenkomt. Stadsfilosoof Hubertus Bahorie merkte op Aristoteles vaak begint met de vraag ‘wat bedoelen we wanneer we zeggen: de ziel?’ “Waarom gebruik je dat woord? Ga zelf het onderzoek aan.”
In een ander fragment kwam de vraag aan de orde of het acceptabel is het brein van een pedofiel te veranderen. Hoe kun je, op weg naar de volmaakte mens, de zelfbeschikking over je brein maximaliseren en lijden minimaliseren? “Het woord ‘volmaakte’ mens is misleidend”, zei Bahorie. “Je kunt ook zeggen: de complete mens. Van het grootste deel van dat ‘zelf’ zijn we ons niet eens bewust.”
En de hersenen van fruitvliegjes genetisch manipuleren met behulp van laserlicht? Dat kan via de zogeheten optogenetica, maar is dat ethisch verantwoord? Bahorie wees er op dat we anderen constant beïnvloeden, denk aan reclame. Door iemand een alcoholisch drankje aan te bieden beïnvloed je de hersens van die ander ook. “Met welk doel beïnvloeden wij de ander? Eigenbelang? De Duitse filosoof Immanuel Kant zei: je moet een ander nooit alleen als middel beschouwen, maar ook als doel”, zei Bahorie.
Wellicht was een van de slotopmerkingen in de zaal een mooi beginpunt voor de volgende bijeenkomst over de serie. Een toehoorster merkte terecht op: “Wat is volmaakt?”
Comments are closed.