Prof. Wiro Niessen heeft de eretitel Simon Stevin Meester 2015 gekregen. Hij ontvangt deze prijs voor zijn onderzoek naar computersystemen die ziektepatronen in een vroeg stadium herkennen.
Een computer die ziektepatronen herkent lang voordat mensen daadwerkelijk ziek worden. Daaraan werkt prof.dr. Wiro Niessen. De onderzoeker, die als hoogleraar medische beeldbewerking verbonden is aan zowel het Erasmus Medisch Centrum als aan de TU Delft, krijgt voor zijn werk aan prognoses de Simon Stevin Meester-prijs. Dit is de grootste prijs voor technisch-wetenschappelijk onderzoek in Nederland. Er is een half miljoen euro aan verbonden.
De computer stelt de voorspellingen samen op basis van tienduizenden MRI-scans en CT-scans. Deze zijn gemaakt van zowel gezonde als zieke mensen. De computer pikt daaruit ziektepatronen op die voor het menselijk oog niet waarneembaar zijn, en dus normaal gesproken ook buiten het zicht van artsen blijven.
Om computers te gebruiken voor medische diagnostiek moeten die eerst leren welke informatie op een scan relevant is. Momenteel richt Niessen zich vooral op het voorspellen van hart- en vaatziekten en neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer. Het moet echter ook mogelijk zijn om andere aandoeningen te gaan voorspellen.
“We zijn op weg naar een nieuwe diagnostiek die de arts naar de kroon kan steken”, aldus Niesen. “We zien dat er tien à vijftien jaar voor het ontstaan van Alzheimer al veranderingen optreden in de hersenen. We hopen de prognose eerder te kunnen geven dan nu, met name bij mensen met geheugenklachten die al in het medische circuit zitten. Als we een nauwkeurige diagnose één jaar eerder kunnen stellen dan wat nu mogelijk is, dan biedt dat enorme voordelen.”
Wat zijn die voordelen? Zadel je mensen niet nodeloos op met een zwaard van Damocles als je ze daarna, in het geval van Alzheimer, toch niet kunt behandelen? Volgens Niesen niet. “Er zijn steeds sterkere bewijzen datde kwaliteit van leven van patiënten met Alzheimer door het behandelen van symptomen en met ondersteuning kan verbeteren.
“Ook kunnen factoren die invloed hebben op het ziekteverloop worden beïnvloedt. Zo helpt het om meer te bewegen, minder te roken of een depressie te behandelen. Daarnaast is er hoop dat er een arsenaal aan behandelmethoden komt. Wereldwijd richten veel onderzoekers zich op de ziekte van Alzheimer. Een goede prognostiek is dan van groot belang.”
Met het prijzengeld wil Niesen onder meer onderzoek doen naar de genetische component van Alzheimer. “We willen weten welke omgevingsfactoren ertoe leiden dat mensen Alzheimer krijgen, maar ook welke genetische variaties de kans op het krijgen van de ziekte vergroten.” Hiervoor gaat hij data afkomstig van de hersenscans combineren met genetische gegevens.
De data zijn afkomstig uit de ‘Rotterdam Scan Study’. In deze studie onderzoekt het Erasmus MC sinds 1990 middels CT- en MR-scans de hersenen van mensen van 45 jaar en ouder om te zien wat er gebeurt met het brein als we ouder worden. Inmiddels zijn duizenden scans gemaakt van inwoners van Rotterdam Ommoord. Deze wijk is destijds gekozen omdat hij volgens de onderzoekers model kon staan voor de gemiddelde Nederlandse bevolking. Behalve hersenscans bestaat de studie uit DNA-sequenties, cognitieve tests, bloeddrukmetingen en enquêtes.
De onderzoekers gaan ook gebruikmaken van een driedimensionale atlas van de menselijke hersenen. Deze zogenaamde ‘Allen Brain Atlas’ (een database die is samengesteld door het Allen Institute for Brain Science in de Verenigde Staten) geeft door heel de hersenen, op elk plekje (elke voxel), aan welke genen actief zijn. De database stelt de onderzoekers in staat om zeer gericht te zoeken naar genen die een rol spelen bij ziektes.
Comments are closed.